ایران در جذب سرمایه خارجی از ۱۱ کشور اروپایی پیشی گرفت

به گزارش خبرنگار اقتصادی تجارگستران ؛  کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد)، جدیدترین گزارش سالانه «سرمایه‌گذاری جهان» که به تحلیل جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در سراسر جهان می‌پردازد، تصویری دقیق و چندوجهی از عملکرد اقتصاد ایران در جذب سرمایه در سال ۲۰۲۳ میلادی ارائه می‌دهد. بر اساس این گزارش، ایران در سال گذشته میلادی موفق به جذب ۱ میلیارد و ۴۲۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی شده است که در مقایسه با آمار جهانی و منطقه‌ای، نکات قابل تأملی را در خود نهفته دارد.

تحلیل عملکرد سه ساله: توقف روند نزولی و ورود به فاز ثبات

گزارش آنکتاد نشان می‌دهد که عملکرد ایران در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سه سال اخیر (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳)، که با دوره فعالیت دولت سیزدهم منطبق است، مجموعاً به ۴ میلیارد و ۳۴۷ میلیون دلار رسیده است. این رقم حاصل جمع سرمایه‌گذاری ۱.۴۲۵ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۱، رقم ۱.۵ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۲ و آمار ۱.۴۲۲ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۳ است.

نکته کلیدی در این آمار، تغییر روند حاکم بر اقتصاد کشور در سال‌های پیش از آن است. بر اساس گزارش‌های پیشین آنکتاد، جریان ورود سرمایه به ایران از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ مسیری نزولی را طی می‌کرد. با این حال، در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ این روند معکوس شد و اقتصاد ایران شاهد رشد دوباره در جذب سرمایه بود. اگرچه رقم ثبت شده برای سال ۲۰۲۳ یک کاهش جزئی ۳ درصدی را نسبت به سال قبل از آن نشان می‌دهد، اما باید توجه داشت که این افت در بستری جهانی رخ داده است؛ چرا که کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان نیز در این سال با کاهشی ۲ درصدی مواجه بوده و به ۱۳۳۲ میلیارد دلار رسیده است. این هم‌زمانی نشان می‌دهد که بخشی از کاهش ورود سرمایه به ایران، متأثر از جو عمومی اقتصاد جهانی، افزایش نرخ بهره و عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی بوده که سرمایه‌گذاران را در سراسر جهان محتاط‌تر کرده است.

ایران بالاتر از پرتغال، لهستان و یونان

شاید یکی از شگفت‌انگیزترین بخش‌های گزارش آنکتاد، جایگاه ایران در مقایسه با برخی کشورهای اروپایی باشد. ایران با جذب بیش از ۱.۴ میلیارد دلار سرمایه، در رتبه ۹۲ جهان قرار گرفته و عملکردی بهتر از ۱۱ کشور عضو اتحادیه اروپا و حوزه یورو داشته است. کشورهایی مانند پرتغال، لهستان، یونان، بلغارستان، کرواسی، قبرس، استونی، لتونی، لیتوانی، اسلواکی و اسلوونی، همگی در سال ۲۰۲۳ سرمایه مستقیم خارجی کمتری نسبت به ایران جذب کرده‌اند.

این آمار از آن جهت حائز اهمیت است که نشان می‌دهد علی‌رغم تمامی محدودیت‌ها، تحریم‌ها و چالش‌های بین‌المللی، پتانسیل‌های ذاتی اقتصاد ایران همچنان برای برخی از سرمایه‌گذاران جذابیت دارد. عواملی چون بازار بزرگ مصرف داخلی، دسترسی به منابع غنی طبیعی، موقعیت استراتژیک ژئوپلیتیکی و نیروی کار تحصیل‌کرده، وزنه‌هایی هستند که در محاسبات سرمایه‌گذاران خارجی، به خصوص آن‌هایی که به دنبال فرصت‌های بلندمدت هستند، سنگینی می‌کنند. این مقایسه ثابت می‌کند که در صورت بهبود فضای کسب‌وکار و کاهش ریسک‌های سیاسی، ظرفیت اقتصاد ایران برای جهش در جذب سرمایه بسیار فراتر از ارقام فعلی است.

جریان سرمایه همواره یک‌طرفه نیست. گزارش آنکتاد نشان می‌دهد که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ایرانی نیز در سال ۲۰۲۳، مبلغ ۸۷ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سایر کشورها انجام داده‌اند. این رقم اگرچه در مقایسه با سال قبل (۱۰۰ میلیون دلار) کاهشی اندک داشته، اما نشان‌دهنده تداوم فعالیت‌های برون‌مرزی کسب‌وکارهای ایرانی است. مجموع سرمایه‌گذاری ایران در خارج از کشور طی سه سال اخیر به ۲۶۹ میلیون دلار می‌رسد که بیانگر گسترش تدریجی ردپای شرکت‌های ایرانی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی است.

غول‌های جذب سرمایه و یک نکته جالب درباره آمریکا

برای درک بهتر جایگاه ایران، لازم است نگاهی به صدر جدول داشته باشیم. ایالات متحده آمریکا با جذب ۳۱۱ میلیارد دلار، چین با ۱۶۳ میلیارد دلار و سنگاپور با ۱۶۰ میلیارد دلار، سه کشور برتر جهان در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۲۳ بوده‌اند.

اما آمار آمریکا یک نکته بسیار جالب را در خود پنهان کرده است. در حالی که این کشور ۳۱۱ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده، شرکت‌های آمریکایی در همان سال ۴۰۴ میلیارد دلار در سایر کشورهای جهان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این به معنای یک «خروج خالص سرمایه» به مبلغ ۹۳ میلیارد دلار از آمریکاست. این آمار نشان می‌دهد که قدرت اقتصادی یک کشور تنها به میزان جذب سرمایه نیست، بلکه به توانایی شرکت‌های آن برای سرمایه‌گذاری و گسترش فعالیت در مقیاس جهانی نیز بستگی دارد.

گزارش ۲۰۲۴ آنکتاد را می‌توان به عنوان یک کارنامه با نمره‌ای متوسط برای اقتصاد ایران تلقی کرد. موفقیت در توقف روند نزولی و ایجاد یک ثبات نسبی در جذب سرمایه، یک نقطه قوت کلیدی است. همچنین، عملکرد بهتر نسبت به چندین کشور اروپایی، نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالقوه و دست‌نخورده اقتصاد کشور است. با این حال، کاهش جزئی سرمایه‌گذاری در سال گذشته و فاصله قابل توجه با اقتصادهای پیشرو، یادآوری می‌کند که مسیر پیش رو برای تبدیل شدن به یک مقصد اصلی برای سرمایه‌گذاران جهانی، نیازمند اصلاحات ساختاری، بهبود مستمر فضای کسب‌وکار و مدیریت هوشمندانه روابط بین‌المللی است.