جشن سده پس از ثبت جهانی در یونسکو

با گذشت دو سال از ثبت جهانی «جشن سده» در یونسکو به عنوان میراث فرهنگی ناملموس ایران و تاجیکستان، این جشن باستانی همچنان به صورت محدود و عمدتاً با حضور زرتشتیان برگزار می‌شود. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی معتقدند این جشن ملی با پیشینه غنی و اهمیت فرهنگی و آیینی خود، باید به شکلی گسترده و با مشارکت عموم مردم برگزار شود.

در حالی که تا اوایل دهه ۹۰ تورهای گردشگری به مناسبت جشن سده برگزار می‌شد، امروزه این امکان به مانند گذشته وجود ندارد و جشن‌های سده هر سال کوچک‌تر شده و بیشتر در فضاهای روستایی یا محدود به اجتماعات زرتشتی برگزار می‌شود.

آیین جشن سده در ایران

امسال نیز مسئولان انجمن‌های زرتشتیان در تهران و کرمان  اعلام کردند که جشن سده تنها با حضور همکیشانشان برگزار خواهد شد. پیگیری‌ها از یزد نیز نشان می‌دهد که شرایط برگزاری این جشن در این استان مشابه تهران و کرمان است.

سیروس نیکبخت، رئیس انجمن زرتشتیان کرمان، درباره برگزاری جشن سده در این استان گفت: مراسم امسال به صورت نیمه‌خصوصی در روز چهارشنبه، دهم بهمن ماه در آتشکده کرمان برگزار خواهد شد و با آغاز برنامه‌ها از ساعت ۱۵، آتش‌افروزی حدود ساعت ۱۷:۱۵ انجام می‌شود. وی با اشاره به محدودیت فضا، تعداد دعوت‌شدگان را بسیار محدود و بیشتر شامل زرتشتیان دانست و افزود که تعداد محدودی از مقامات نیز در این مراسم حضور خواهند داشت و ظرفیت مراسم حدود ۲۰۰ نفر است. نیکبخت همچنین تاکید کرد که به دلیل مسائل بهداشتی و جلوگیری از شیوع بیماری‌ها، حضور افراد خارج از محدوده مراسم و نظاره‌گری امکان‌پذیر نیست و از حاضران خواسته شده است تا پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.

مهرتاش مهروزیاد، رئیس سازمان جوانان زرتشتی تهران  گفت: جشن سده در تهران، در یکی از آتشکده‌های زرتشتیان واقع در ۱۸ کیلومتری جاده کرج و در روز دهم بهمن ماه برگزار می‌شود. برنامه‌ها از ساعت ۱۶:۳۰ آغاز شده و مهمانان از ساعت ۱۶ به بعد دعوت شده‌اند. وی نیز تاکید کرد که این مراسم به صورت محدود و ویژه همکیشان زرتشتی است و برای عموم آزاد نیست، در نتیجه امکان حضور تورها و گروه‌های گردشگری وجود ندارد. مهروزیاد ظرفیت مکان برگزاری جشن را قابل توجه دانست و یادآور شد که در سال‌های گذشته حدود هزار تا دو هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کردند.

در همین حال، علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، در نشستی به بررسی تاریخی جشن سده پرداخت و از برگزاری این جشن در شهر توس خراسان رضوی به همت انجمن فردوسی خبر داد. همچنین از یزد نیز خبر رسیده است که جشن سده در این شهر با حضور موبدان زرتشتی برگزار خواهد شد.

پیش‌تر علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی این وزارتخانه، ابراز امیدواری کرده بود که ثبت جهانی جشن‌های سده و مهرگان منجر به ارتقاء و رویش دوباره آن‌ها با افزایش سواد اجتماعی شود.

«سده» که از جمله سه جشن مهم ایران باستان است، در آغاز شامگاه دهم بهمن برگزار می‌شود و رایج‌ترین روایت درباره ریشه آن، استناد به شاهنامه فردوسی و جشن پیدایش آتش در دوران هوشنگ‌شاه پیشدادی است.