مذاکرات ایران و آمریکا در عمان؛ چالش‌های پیش‌رو و چشم‌انداز توافق حداقلی

دیدار اخیر مقامات ایران و ایالات متحده در عمان، بار دیگر موضوع دستیابی به توافقی جامع و پایدار میان دو کشور را در کانون توجه قرار داده است. با این حال، موانع جدی نظیر تنش‌های تاریخی و بی‌اعتمادی عمیق، به‌ویژه پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، همچنان سایه سنگینی بر مذاکرات آتی افکنده‌اند.

چالش‌های بازگشت ترامپ و پیچیدگی‌های سیاسی

بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید و مواضع سخت‌گیرانه‌اش نسبت به ایران، وضعیت کنونی را به معادله‌ای پیچیده تبدیل کرده و دستیابی به توافقی پایدار را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که هر توافقی که حاصل شود، احتمالا محدود به توافقات حداقلی خواهد بود که قادر به حل مشکلات ساختاری و ژئوپلیتیکی موجود در روابط دو کشور نیست. چنین توافقی بیشتر به عنوان ابزاری برای کاهش تنش‌های فوری و حفظ کانال‌های ارتباطی باقی‌مانده در نظر گرفته خواهد شد، نه راه‌حلی جامع و پایدار.

بی‌اعتمادی عمیق و خواست ایران برای تضمین

یکی از اصلی‌ترین موانع بر سر راه این مذاکرات، بی‌اعتمادی عمیق است. جمهوری اسلامی ایران بر لزوم وجود تضمین‌های معتبر تأکید دارد و هیچ‌گونه توافقی را بدون ضمانت‌های حقوقی و اقتصادی شفاف و معتبر نمی‌پذیرد. این رویکرد، نشان‌دهنده تغییر سیاست‌های ایران از یک بازیگر هسته‌ای به یک قدرت منطقه‌ای با نقش فعال در محور مقاومت است. هرگونه تغییر در سیاست‌ها و اقدامات ایران، به ویژه در مواجهه با فشارهای خارجی، می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر معادلات منطقه‌ای و جهانی داشته باشد.

تأثیر تحولات داخلی آمریکا و نفوذ لابی اسرائیل

از سوی دیگر، وضعیت داخلی آمریکا و تحولات سیاسی آن نیز تأثیر قابل توجهی بر روند مذاکرات دارد. تردیدهای موجود در کنگره و میان نهادهای مختلف دولتی در خصوص اتخاذ سیاستی واحد در برابر ایران، می‌تواند روند مذاکرات را دچار اختلال کرده و بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌های کلیدی ایجاد کند. به ویژه فشارهای فزاینده لابی حامی اسرائیل در واشنگتن، یکی از بزرگترین موانع پیش‌روی هرگونه توافق است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که همواره مخالف هر توافقی است که منجر به کاهش فشارها بر ایران شود، از تمامی ظرفیت‌های موجود برای ممانعت از هرگونه پیشرفت در مذاکرات استفاده می‌کند. نفوذ لابی اسرائیل در سیاست‌های ایالات متحده، به‌ویژه در شرایط کنونی که اسرائیل از اقتدار منطقه‌ای ایران نگران است، به‌طور قابل توجهی بر روند مذاکرات تأثیر می‌گذارد. این فشارها موجب می‌شود که مقامات آمریکایی در برابر هرگونه توافقی که به تقویت موقعیت ایران در منطقه منتهی شود، تردید کنند. به همین دلیل، اسرائیل همواره به طور فعال در تلاش است تا مذاکرات ایران و آمریکا را به گونه‌ای مدیریت کند که هیچ توافقی نتواند به منافع امنیتی این رژیم آسیب بزند.

چشم‌انداز توافقی حداقلی

در نهایت، شواهد نشان می‌دهند که با وجود تلاش‌های مستمر برای احیای دیپلماسی، همچنان چالش‌های عمده‌ای در مسیر رسیدن به توافقی واقعی و پایدار میان ایران و آمریکا وجود دارد. بی‌اعتمادی عمیق، تردیدهای داخلی در واشنگتن، نفوذ لابی اسرائیل در سیاست‌های ایالات متحده و پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی ایران، همگی عواملی هستند که روند مذاکرات را تحت تأثیر قرار خواهند داد. به همین دلیل، به نظر می‌رسد که مذاکرات ایران و آمریکا به توافقاتی حداقلی و موقت منتهی شوند که بیشتر به عنوان ابزاری برای کاهش تنش‌ها و حفظ کانال‌های ارتباطی باقی‌مانده میان دو طرف به کار خواهد رفت، نه به عنوان راه‌حلی جامع و ساختاری برای مشکلات چندجانبه‌ای که بر روابط ایران و آمریکا تأثیرگذار بوده است.