کم کاری تیروئید را جدی بگیرید: علائم، تشخیص و درمان‌های نوین
به گزارش خبرنگار سلامت و پزشکی تجارگستران ، کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های تیروئیدی تولید و ترشح نمی‌کند. این اختلال می‌تواند منجر به کاهش سرعت متابولیسم بدن و بروز مشکلات اساسی در عملکرد تمام بخش‌های بدن شود. در این گزارش به بررسی علل، علائم، انواع، روش‌های تشخیص و درمان کم‌کاری تیروئید می‌پردازیم.
کم‌کاری تیروئید چیست؟
کم‌کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد درون‌ریز است که در آن غده تیروئید نمی‌تواند هورمون‌های تیروئیدی کافی را تولید و وارد جریان خون کند. این امر باعث کند شدن واکنش‌های سوخت‌وساز بدن و در نتیجه کاهش متابولیسم می‌شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید ممکن است علائمی نظیر خستگی، افزایش وزن و عدم تحمل سرما را تجربه کنند. درمان اصلی این بیماری، مصرف دارو و جایگزینی هورمون‌های تیروئیدی است. غده تیروئید، یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که هورمون‌هایی تولید می‌کند که نحوه استفاده بدن از انرژی را تنظیم می‌کنند. در کم‌کاری تیروئید، احتمال بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر نیز وجود دارد.
انواع کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری تیروئید بر اساس علت ایجاد آن به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- کم‌کاری تیروئید اولیه: شایع‌ترین نوع است و ناشی از اختلال در عملکرد خود غده تیروئید است. بیماری‌هایی مانند تیروئیدیت هاشیموتو از علل اصلی آن هستند.
- کم‌کاری تیروئید ثانویه: زمانی رخ می‌دهد که غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) تولید نمی‌کند و در نتیجه تولید هورمون‌های T4 و T3 کاهش می‌یابد. تومورهای هیپوفیز یا برخی داروها می‌توانند عامل این نوع کم‌کاری باشند.
- کم‌کاری تیروئید ثالثیه: نوع نادری است که ناشی از اختلال در هیپوتالاموس و تولید ناکافی هورمون آزادکننده تیروتروپین (TRH) است. این هورمون برای ترشح TSH از هیپوفیز ضروری است.
سایر انواع کم‌کاری تیروئید:
هیپوتیروئیدی مادرزادی
در بدو تولد نوزاد رخ می‌دهد و معمولاً با غربالگری نوزاد تشخیص داده می‌شود. درمان زودهنگام برای جلوگیری از مشکلات جسمی و ذهنی ضروری است. سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
هیپوتیروئیدی خودایمنی (تیروئیدیت هاشیموتو): در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید و ایجاد التهاب رخ می‌دهد. در زنان شایع‌تر است و ممکن است با سایر بیماری‌های خودایمنی همراه باشد.
کم‌کاری تیروئید یدروژنیک: ناشی از برداشتن کامل یا جزئی غده تیروئید از طریق جراحی یا آسیب دیدن آن در اثر عوامل خارجی است.
کم‌کاری تیروئید مرکزی
زمانی رخ می‌دهد که مغز دستور کافی برای تحریک ترشح TSH را نمی‌فرستد. این مشکل می‌تواند ناشی از اختلالات در هیپوتالاموس یا هیپوفیز، تروما، تومور یا درمان تومور باشد و ممکن است ارثی باشد.
کم‌کاری تیروئید در بارداری: ممکن است در دوران بارداری رخ دهد یا در مادران با سابقه کم‌کاری تیروئید تشدید شود. تشخیص و درمان زودهنگام برای سلامت مادر و جنین بسیار مهم است. عدم درمان می‌تواند منجر به تاخیر در رشد و تکامل ذهنی نوزاد شود.
کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان: علائمی مشابه بزرگسالان دارد و می‌تواند منجر به رشد کم، تاخیر در بلوغ و مشکلات ذهنی شود.
علائم کم‌کاری تیروئید
علائم کم‌کاری تیروئید بسته به شدت کم‌کاری متفاوت است و معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند. علائم شایع عبارتند از:
- خستگی
- افزایش حساسیت به سرما
- یبوست
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- صورت پف‌کرده
- صدای خش‌دار
- ضعف عضلانی
- افزایش کلسترول خون
- درد و خشکی مفاصل و عضلات
- پریودهای نامنظم و سنگین در زنان
- نازک شدن موها
- کاهش ضربان قلب
- افسردگی
- اختلال حافظه
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
علائم خطرناک کم‌کاری تیروئید
در صورت عدم درمان، کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به علائم خطرناکی مانند بی‌حالی شدید پیشرونده به بی‌حسی یا کما، کاهش شدید دمای بدن، مشکلات تنفسی و اختلالات کلیوی شود. سایر علائم خطرناک شامل چاقی مفرط، دردهای شدید مفصلی، نازایی، بی‌نظمی شدید پریود و مشکلات قلبی است.
علائم کم‌کاری تیروئید در زنان و مردان
علائم کم‌کاری تیروئید در زنان ممکن است شامل قاعدگی نامنظم و تغییر در میزان خونریزی باشد و می‌تواند بارداری را تحت تاثیر قرار دهد. در مردان، علائمی مانند خشکی و شکنندگی ناخن‌ها و موها، خستگی، احساس سرما، یبوست، افسردگی، اختلال تمرکز، درد عضلانی و اضافه وزن دیده می‌شود.
کم‌کاری تیروئید و چاقی
غده تیروئید در تنظیم متابولیسم بدن نقش دارد. کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به کاهش متابولیسم و در نتیجه افزایش وزن، به ویژه در ناحیه شکم شود. درمان کم‌کاری تیروئید با دارو می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
علل کم‌کاری تیروئید
علل شایع کم‌کاری تیروئید عبارتند از:
- آسیب به غده تیروئید
- کمبود ید در رژیم غذایی
- اختلالات غده هیپوفیز
- جراحی تیروئید
- پرتودرمانی
- درمان با ید رادیواکتیو
- کم‌کاری تیروئید مادرزادی
- بیماری هاشیموتو (خودایمنی)
- مصرف بیش از حد داروهای ضد تیروئید
افراد در معرض خطر کم‌کاری تیروئید
- زنان بالای 60 سال
- افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید
- افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی
- افرادی که تحت درمان با رادیواکتیو یا جراحی تیروئید قرار گرفته‌اند
- زنان باردار یا کسانی که به تازگی زایمان کرده‌اند
تشخیص کم‌کاری تیروئید
تشخیص کم‌کاری تیروئید معمولاً با معاینه فیزیکی و آزمایش خون انجام می‌شود. در آزمایش خون، سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود. در کم‌کاری تیروئید اولیه، سطح TSH بالا و سطح هورمون‌های تیروئیدی (T3 و T4) پایین است. در صورت نیاز به بررسی بیشتر، ممکن است از تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی استفاده شود.
درمان کم‌کاری تیروئید
درمان کم‌کاری تیروئید معمولاً شامل مصرف روزانه قرص‌های جایگزین هورمونی به نام لووتیروکسین است. این دارو جایگزین هورمون تیروکسین می‌شود و به کاهش علائم بیماری کمک می‌کند. درمان معمولاً مادام‌العمر است و نیاز به نظارت منظم توسط پزشک متخصص غدد دارد.
درمان‌های خانگی و طب سنتی
تغییر سبک زندگی با مدیریت استرس، تغذیه مناسب و ورزش منظم می‌تواند در بهبود علائم کم‌کاری تیروئید موثر باشد. در طب سنتی، استفاده از ماساژ گردن با روغن‌های خاص و مصرف دمنوش‌های گیاهی مانند دارچین، رازیانه و جنسینگ توصیه می‌شود. مصرف مواد غذایی حاوی زینک، تخم‌مرغ و گوشت قرمز نیز برای سلامت تیروئید مهم است.
درمان کم‌کاری تیروئید در منزل و با رویکردهای طب سنتی می‌تواند به عنوان مکمل درمان‌های پزشکی و تحت نظر متخصص، مورد توجه قرار گیرد. تغییر در سبک زندگی، شامل مدیریت استرس، داشتن تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم، از جمله مهم‌ترین اقدامات در این زمینه است.
در طب سنتی، کم‌کاری تیروئید اغلب به عنوان وضعیتی با طبع سرد و افزایش بلغم در بدن شناخته می‌شود. برای بازگرداندن تعادل، ماساژ آرام گردن در اطراف غده تیروئید با استفاده از روغن‌های خاص مانند روغن بادام به مدت 5 تا 10 دقیقه به صورت دایره‌ای توصیه می‌گردد. اعتقاد بر این است که این کار به کاهش سردی و بلغم و رفع التهابات بدن کمک می‌کند.
تغذیه نقش بسزایی در بهبود عملکرد غده تیروئید دارد. مصرف مکمل زینک (روی)، تخم‌مرغ و گوشت قرمز برای سلامت این غده بسیار مهم است. همچنین، پرهیز از مصرف مواد غذایی فرآوری‌شده و تنقلات ناسالم و جایگزینی آن‌ها با مواد غذایی مفید می‌تواند موثر باشد. از جمله مواد غذایی مفید برای کم‌کاری تیروئید می‌توان به ماهی، بیشتر میوه‌ها و سبزی‌ها، حبوبات، آجیل، میگو، صدف و مرغ اشاره کرد. میوه‌هایی مانند انواع توت و سیب نیز می‌توانند مفید باشند. در مقابل، مصرف غذاهای حاوی سویا (مانند شیر سویا)، غذاهای پرچرب و فرآوری‌شده، و میوه‌های با قند بالا مانند موز و انگور (به صورت متعادل) باید محدود شود. مصرف زیاد آبمیوه نیز به دلیل قند بالا توصیه نمی‌شود.
برخی ادویه‌ها و گیاهان نیز در طب سنتی برای بهبود کم‌کاری تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرند. دارچین به افزایش سوخت‌وساز بدن و کاهش سطح کلسترول بد (LDL) کمک می‌کند. رازیانه حاوی مواد معدنی و ویتامین‌های مفید برای بهبود عملکرد تیروئید است و می‌توان آن را به صورت دمنوش یا در نان مصرف کرد. گردو حاوی سلنیوم است که برای سلامت تیروئید مفید است، اما گفته شده ممکن است بر جذب هورمون‌های تیروئیدی تاثیر بگذارد و باید با احتیاط مصرف شود. زعفران می‌تواند به بهبود خلق و کاهش افسردگی که ممکن است همراه با کم‌کاری تیروئید باشد، کمک کند. سیر نیز ممکن است به دلیل خواص ترموژنیک خود به افزایش متابولیسم کمک کند.
همچنین، مصرف برخی دمنوش‌های گیاهی در طب سنتی برای بهبود کم‌کاری تیروئید توصیه شده است، از جمله دمنوش دارچین (برای کنترل قند و افزایش سوخت‌وساز)، دمنوش رازیانه (برای افزایش سوخت‌وساز و تقویت ایمنی)، دمنوش جنسینگ (برای تحریک فعالیت تیروئید) و دمنوش تخم کتان (برای افزایش تولید هورمون‌های تیروئیدی). در مقابل، مصرف خام کرفس برای افراد مبتلا به اختلالات تیروئید توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است ضد تیروئید عمل کند.
لازم به ذکر است که این درمان‌های خانگی و طب سنتی باید تحت نظر پزشک متخصص و به عنوان مکمل درمان‌های اصلی مورد استفاده قرار گیرند و نمی‌توانند جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک شوند.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید