یوان دیجیتال؛ جاه‌طلبی بزرگ چین برای پول ملی در دنیای ارز دیجیتال
به گزارش تجارگستران ، در سال‌های اخیر، نظام حاکمیتی چین با جدیت فراوان در حال کار بر روی پروژه‌ای عظیم و پیشگامانه در دنیای مالی بوده است: یوان دیجیتال (e-CNY)، نخستین رمز ارز ملی یک اقتصاد بزرگ جهانی. این پروژه که مراحل آزمایش گسترده‌ای را پشت سر گذاشته است، چین را در آستانه تبدیل شدن به اولین قدرت اقتصادی بزرگ قرار داده که ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) خود را به طور رسمی عرضه می‌کند. اما این مسیر پر فراز و نشیب، با چالش‌های قابل توجهی در داخل و خارج از مرزهای چین روبرو است که حتی پس از نزدیک به یک دهه تحقیق و توسعه، هنوز تاریخ دقیقی برای راه‌اندازی رسمی آن اعلام نشده است. شناخت ماهیت، اهداف و چالش‌های یوان دیجیتال برای درک تحولات آتی در بازارهای مالی جهانی، به ویژه برای اقتصادهایی مانند ایران که در حال بررسی استفاده از ارزهای ملی در مبادلات بین‌المللی هستند، اهمیت دارد.
یوان دیجیتال چیست؟ نسخه الکترونیکی پول نقد چین
یوان دیجیتال (e-CNY) در ساده‌ترین تعریف، نسخه دیجیتال پول قانونی کشور چین، یعنی رنمینبی (RMB) یا همان یوان کاغذی است. این ارز، یک ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) و کاملاً متمرکز محسوب می‌شود. این بدان معناست که برخلاف ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین که توسط هیچ نهادی کنترل نمی‌شوند، یوان دیجیتال به طور انحصاری توسط بانک مرکزی چین (PBOC) صادر، مدیریت و کنترل می‌شود. امتیاز انتشار و بازخرید این ارز دیجیتال نیز تنها در اختیار این نهاد است.
هدف اصلی از طراحی و انتشار یوان دیجیتال، تسهیل مبادلات مالی و پرداخت‌های روزمره برای شهروندان چینی و در نهایت، افزایش سرعت و کارایی معاملات تجاری در این کشور است. یوان دیجیتال به عنوان بخشی از “پایه پولی” (M0) چین در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی جایگاهی معادل با پول نقد فیزیکی در اقتصاد این کشور دارد.
مسیر توسعه یوان دیجیتال؛ از ایده تا آزمایش‌های گسترده
بانک مرکزی چین تحقیقات اولیه برای خلق یک رمز ارز ملی را از سال ۲۰۱۴ آغاز کرد. در آن زمان، مقامات چینی ابراز امیدواری کردند که چین به سرعت یوان دیجیتال را علاوه بر استفاده داخلی، وارد عرصه تجارت بین‌الملل کرده و در پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه به کار خواهد گرفت. اما تحقق این هدف آن‌طور که پیش‌بینی می‌شد، آسان نبود.
مخالفت‌ها و چالش‌های جدی از سوی اقتصاددانان و متخصصان مالی در داخل چین، عرضه رسمی این رمز ارز ملی را برای سال‌ها به تعویق انداخت. از سال ۲۰۱۴ تا ابتدای سال ۲۰۲۰، پیشرفت‌ها عمدتاً در حد تحقیقات اولیه و راه‌اندازی آزمایشی محدود در چند شهر بزرگ مانند شنژن، سوژو، چنگدو و شیونگان باقی ماند. این فاز آزمایشی در سال ۲۰۲۱ به استان‌ها و شهرهای بیشتری از جمله هاینان و شانگهای گسترش یافت.
بازی‌های المپیک زمستانی ۲۰۲۲ پکن، نقطه عطفی در معرفی یوان دیجیتال به جهان بود. این رویداد بزرگ بین‌المللی، نخستین فرصت برای استفاده آزمایشی از یوان دیجیتال توسط بازدیدکنندگان خارجی را فراهم آورد. توریست‌ها و ورزشکاران غیرچینی توانستند با افتتاح حساب‌های کاربری ویژه، بخشی از هزینه‌های خود را در طول المپیک با یوان دیجیتال پرداخت کنند. این اتفاق، نخستین مواجهه رسمی و گسترده جامعه بین‌الملل با این رمز ارز ملی محسوب می‌شد.
پس از المپیک، برنامه توسعه آزمایشی یوان دیجیتال به سایر شهرهای بزرگ چین و حتی هنگ کنگ (به عنوان اولین منطقه خارج از سرزمین اصلی چین) نیز تسری یافت. با این حال، با وجود تمامی این آزمایش‌های گسترده و گذشت زمان، هنوز در سال ۲۰۲۴ میلادی، تاریخ دقیقی برای انتشار و عرضه رسمی یوان دیجیتال توسط بانک مرکزی چین اعلام نشده است. به گفته کارشناسان مالی، یکی از دلایل اصلی این تأخیر، مخالفت‌ها و مقاومت‌های داخلی و خارجی در برابر افزایش سهم یوان (اعم از کاغذی و دیجیتال) در تراکنش‌های فرامرزی و جهانی بوده است.
یوان دیجیتال؛ ابزاری برای تقویت جایگاه چین در اقتصاد جهانی و کنترل داخلی
جمهوری خلق چین جاه‌طلبی‌های بزرگی برای افزایش نفوذ پول ملی خود در عرصه اقتصاد بین‌الملل دارد. در حال حاضر، یوان کاغذی تنها حدود سه درصد از سهم پرداخت‌های بین‌المللی را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که ارزهایی مانند دلار آمریکا (نزدیک به ۴۰ درصد)، یورو (بیش از ۳۵ درصد) و پوند انگلیس (حدود ۲۲ درصد) سهم به مراتب بالاتری دارند. این سهم پایین یوان در پرداخت‌های جهانی، در تضاد آشکار با جایگاه چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر سهم در تولید ناخالص داخلی جهانی (حدود ۱۷.۹ درصد) قرار دارد.
خلق و انتشار یوان دیجیتال به عنوان یک ارز دیجیتال متمرکز، می‌تواند ابزار قدرتمندی در دستان دولت چین برای افزایش تدریجی سهم یوان در پرداخت‌های فرامرزی و جهانی باشد. علاوه بر این، یوان دیجیتال به دولت چین این امکان را می‌دهد که بر بخش قدرتمند فناوری مالی خصوصی داخلی خود، که توسط غول‌هایی مانند Alipay و WeChatPay با میلیاردها کاربر اداره می‌شود و سهم عمده‌ای از پرداخت‌های داخلی را در اختیار دارند، نظارت دقیق‌تری داشته باشد و حتی در بلندمدت، سهم بازار این شرکت‌ها را محدود کند.
ویژگی‌های امنیتی یوان دیجیتال:
بانک مرکزی چین تأکید زیادی بر امنیت و حفظ حریم خصوصی کاربران در طراحی یوان دیجیتال داشته است. بر اساس بخشنامه‌های این نهاد، در طراحی یوان دیجیتال از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند سیستم گواهی دیجیتال، امضای دیجیتال و ذخیره‌سازی رمزگذاری شده استفاده شده است تا امکان حملات سایبری و دستکاری در تراکنش‌ها به حداقل برسد. همچنین، سیستم‌هایی برای جلوگیری از کپی‌برداری غیرقانونی و جعل حساب‌های کاربری و تراکنش‌ها در نظر گرفته شده است.
چالش‌های پیش روی یوان دیجیتال؛ موانع داخلی و بی‌علاقگی خارجی
با وجود تمامی تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، یوان دیجیتال برای دستیابی به پذیرش گسترده و رسمی، با چالش‌های مهمی روبرو است:
تسلط غول‌های پرداخت دیجیتال خصوصی در داخل چین: اصلی‌ترین چالش یوان دیجیتال در بازار داخلی، محبوبیت فوق‌العاده و تسلط بی‌چون و چرای پلتفرم‌های پرداخت دیجیتال خصوصی مانند Alipay و WeChatPay است. این شرکت‌ها سال‌هاست در بازار چین فعالیت می‌کنند و هر کدام بیش از یک میلیارد کاربر اختصاصی دارند. این پلتفرم‌ها از نظر تجربه کاربری و امکانات، بسیار توسعه‌یافته و راحت‌تر از سیستم یوان دیجیتال هستند و شهروندان چینی به استفاده از آن‌ها عادت کرده‌اند. ظرفیت و مقیاس‌پذیری فناوری یوان دیجیتال هنوز در حد این رقبای قدرتمند نیست.
استفاده کم و بی‌میلی کاربران: با وجود اینکه بر روی کاغذ بیش از ۲۶۱ میلیون کیف پول الکترونیکی یوان دیجیتال افتتاح شده است، بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که اکثر این کیف پول‌ها عملاً خالی هستند (با متوسط موجودی کمتر از ۵۰ سنت) و به نظر نمی‌رسد به صورت فعال مورد استفاده قرار گیرند. بازخوردهای آزمایش‌های چند سال اخیر نشان می‌دهد که شهروندان چینی، زمانی که گزینه‌های راحت‌تر و توسعه‌یافته‌تری مانند علی‌پی و وی‌چت در دسترس است، تمایل چندانی به استفاده از یوان دیجیتال ندارند. برخی نظرسنجی‌ها نیز نشان داده‌اند که شهروندان چینی نسبت به موضوع حفظ حریم خصوصی، اعتماد کافی به بانک مرکزی برای نگهداری اطلاعات مالی خود ندارند و ترجیح می‌دهند از پلتفرم‌های خصوصی استفاده کنند.
نبود جذابیت برای کاربران خارجی: چالش دیگر یوان دیجیتال، عدم اقبال کافی نزد شهروندان غیرچینی و خارجی است. تجربه المپیک زمستانی ۲۰۲۲ پکن به خوبی این موضوع را نشان داد. با وجود تبلیغات گسترده و فراهم کردن امکان استفاده از یوان دیجیتال برای بازدیدکنندگان خارجی، بیشتر ورزشکاران و توریست‌ها ترجیح دادند از کارت‌های اعتباری بین‌المللی مانند ویزا کارت، پلتفرم‌های پرداخت خصوصی موجود در بازی‌ها، یا حتی پول نقد فیزیکی استفاده کنند. این موضوع این پرسش جدی را مطرح می‌کند که اگر یوان دیجیتال حتی در کشور خود و در میان شهروندانش با مشکل پذیرش روبرو است، چگونه می‌تواند در عرصه بین‌الملل جایگاه قابل توجهی پیدا کند؟
در نهایت، یوان دیجیتال پروژه مهمی برای چین با اهداف بلندمدت اقتصادی و ژئوپلیتیکی است، اما موفقیت آن در گرو غلبه بر چالش‌های داخلی و خارجی است که نیازمند زمان، برنامه‌ریزی دقیق‌تر، و شاید تغییر در رویکردها برای افزایش جذابیت و جلب اعتماد کاربران است. آینده یوان دیجیتال و تأثیر آن بر نظام مالی جهانی، موضوعی است که با دقت از سوی کارشناسان و دولت‌های دیگر، به ویژه در کشورهایی مانند ایران که به دنبال تنوع بخشیدن به ابزارهای مبادلات بین‌المللی خود هستند، رصد می‌شود.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید