ایران بر سکوی هفتم فولاد جهان ایستاد

به گزارش خبرنگار اقتصادی تجارگستران ؛  از انجمن جهانی فولاد، جدیدترین گزارش این نهاد بین‌المللی که به بررسی عملکرد فولادسازان جهان در ماه مِی ۲۰۲۴ (۱۲ اردیبهشت تا ۱۱ خرداد ۱۴۰۳) می‌پردازد، حاوی خبری درخشان برای صنعت استراتژیک ایران بود. بر اساس این گزارش، ایران با تولید ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن فولاد خام، برای نخستین بار در سال جاری میلادی موفق شد در رتبه هفتم برترین تولیدکنندگان فولاد جهان در مقیاس ماهانه قرار گیرد. این موفقیت که با رشد نقطه‌به‌نقطه ۲.۱ درصدی همراه بود، نشان از تداوم حرکت رو به جلوی این صنعت مادر، علی‌رغم تمام چالش‌های داخلی و بین‌المللی دارد.

 رقابت تنگاتنگ ایران  با ترکیه و چالش‌های صادراتی در مسیر رشد

صعود ایران به جایگاه هفتم جهان در تولید ماهانه فولاد، یک دستاورد قابل توجه است. این رتبه در حالی به دست آمد که تولید جهانی فولاد خام در این ماه با رشد ۱.۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱۶۵ میلیون و ۱۰۰ هزار تن رسید. با این حال، نگاهی عمیق‌تر به آمار تجمعی پنج ماهه نخست سال ۲۰۲۴، تصویری پیچیده‌تر و رقابتی‌تر را به نمایش می‌گذارد.

ایران در بازه زمانی ژانویه تا مه ۲۰۲۴، با تولید ۱۴ میلیون تن فولاد خام و ثبت رشد چشمگیر ۹.۱ درصدی نسبت به پنج ماهه اول سال ۲۰۲۳، عملکردی تحسین‌برانگیز داشته است. اما با این وجود، در رده‌بندی تجمعی، پس از کشورهایی چون آلمان (با تولید ۱۶.۲ میلیون تن) و رقیب منطقه‌ای خود، ترکیه (با تولید ۱۵.۵ میلیون تن)، در جایگاه نهم جهان قرار گرفته است. این آمار نشان می‌دهد که اگرچه ایران در مسیر رشد پایدار قرار دارد، اما برای تثبیت جایگاه خود در میان هفت کشور برتر، نیازمند حفظ و افزایش شتاب تولید در ماه‌های آینده است.

چشم‌انداز جهانی: چه کسانی در حال رشد هستند و چه کسانی عقب مانده‌اند؟

گزارش انجمن جهانی فولاد که بر اساس داده‌های ۷۱ کشور عضو تهیه شده، نشان می‌دهد که موتور رشد تولید فولاد در جهان، عمدتاً توسط چند کشور آسیایی و اروپایی روشن نگه داشته شده است. در پنج ماه ابتدایی سال، کشورهای ترکیه، ایران، هند، آلمان و برزیل همگی رشد تولید را تجربه کرده‌اند.

در صدر این فهرست، ترکیه با رشد خیره‌کننده نزدیک به ۲۰ درصدی قرار دارد که آن را به رکورددار بیشترین افزایش تولید در جهان تا اینجای سال ۲۰۲۴ تبدیل کرده است. پس از آن، هند و ایران قرار دارند که نشان‌دهنده پویایی صنعت فولاد در این بخش از جهان است. در مقابل، غول‌های سنتی این صنعت مانند چین، ژاپن، آمریکا، روسیه و کره جنوبی، همگی در این بازه زمانی با کاهش تولید مواجه بوده‌اند. این تغییر در نقشه تولید جهانی، فرصت‌های جدیدی را برای کشورهای در حال توسعه و نوظهور مانند ایران برای افزایش سهم خود از بازار جهانی فراهم می‌کند.

رقابت در همسایگی: داستان موفقیت ترکیه و درس‌هایی برای ایران

عملکرد خیره‌کننده ترکیه در سال ۲۰۲۴، زنگ خطری جدی برای صنعت فولاد ایران است. این کشور نه تنها در حجم تولید از ایران پیشی گرفته، بلکه در حال تصاحب بازارهای صادراتی استراتژیک در منطقه است. به عنوان نمونه، تارنمای معتبر «استیل‌اوربیس» اخیراً گزارش داد که فولاد مورد نیاز «پروژه شهر نِئوم عربستان سعودی»، یکی از بزرگترین پروژه‌های عمرانی جهان، توسط یک شرکت ترکیه‌ای تأمین می‌شود. این در حالی است که این پروژه عظیم می‌توانست یک بازار صادراتی بسیار نزدیک و ایده‌آل برای محصولات باکیفیت فولاد ایران باشد. این موضوع اهمیت دیپلماسی اقتصادی فعال و رفع موانع صادراتی را برای رقابت در بازارهای جهانی بیش از پیش آشکار می‌سازد.

نقش‌آفرینی قطب‌های داخلی: اصفهان، قلب تپنده فولاد ایران
موفقیت‌های صنعت فولاد ایران در عرصه جهانی، بدون شک مرهون تلاش و تخصص صنایع فولادی مستقر در داخل کشور، و به ویژه در استان اصفهان است. این استان با در اختیار داشتن دو غول بزرگ تولید فولاد کشور، یعنی «فولاد مبارکه» و «ذوب آهن اصفهان»، به عنوان قلب تپنده این صنعت شناخته می‌شود. این دو مجموعه با استفاده از روش‌های متفاوت تولید (احیای مستقیم و کوره بلند)، نقش بسزایی در تثبیت جایگاه ایران در بین فولادسازان برتر جهان دارند. به طوری که گروه فولاد مبارکه به تنهایی بیش از یک سوم کل فولاد خام کشور را تولید می‌کند و نقش کلیدی در صادرات و ارزآوری دارد.

چالش‌ها و فرصت‌ها از زبان بزرگترین تولیدکننده

محمدیاسر طیب‌نیا، مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه، ضمن اشاره به موفقیت این شرکت در صادرات بیش از ۱.۴ میلیون تن محصول به ارزش بالغ بر ۷۰۷ میلیون دلار در سال گذشته، به چالش‌های عمده این صنعت نیز پرداخت. به گفته وی، این رشد صادرات در شرایطی به دست آمده که صنعت فولاد با محدودیت‌های شدید برق و گاز مواجه بوده است.

طیب‌نیا بر دو چالش اساسی تأکید کرد:

1.  عدم ثبات در قوانین و مقررات: تغییرات مداوم در قوانین ارزی و صادراتی، مانند حذف معافیت‌های مالیاتی صادرات، امکان برنامه‌ریزی بلندمدت را از شرکت‌ها سلب کرده و توجیه اقتصادی صادرات را کاهش می‌دهد.
2.  ضعف زیرساخت‌های لجستیکی: برای افزایش حجم صادرات، نیاز فوری به تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و به‌ویژه اسکله‌های بنادر کشور وجود دارد تا امکان بارگیری محصولات با تناژهای بالاتر فراهم شود.

او همچنین خاطرنشان کرد که فولاد مبارکه با تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر، به دنبال گذر از خام‌فروشی است و به عنوان بزرگترین صادرکننده غیرنفتی و غیرپتروشیمی کشور، نقشی حیاتی در اقتصاد ملی ایفا می‌کند.

 مسیر ایران به سوی جایگاه هفتم جهانی

جمهوری اسلامی ایران که در حال حاضر دهمین فولادساز جهان (در رتبه‌بندی کلی سالانه) محسوب می‌شود، هدفی بلند  را برای خود ترسیم کرده است: دستیابی به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تنی تا سال ۱۴۰۴ و رسیدن به جایگاه پایدار هفتمین فولادساز جهان. صعود به رتبه هفتم در آمار ماهانه ماه مِی، نشان داد که این هدف دست‌یافتنی است. با این حال، تحقق این چشم‌انداز ملی نیازمند تلاشی همه‌جانبه از سوی فولادسازان کشور و مهم‌تر از آن، رفع موانع ساختاری، ایجاد ثبات در فضای کسب‌وکار و تقویت زیرساخت‌های صادراتی توسط دولت است تا از فرصت‌های بی‌نظیر بازارهای منطقه‌ای و جهانی به بهترین شکل استفاده شود.