موافقت مجلس سرانجام با حذف چهار صفر از پول ملی

نمایندگان مجلس شورای اسلامی امروز در یک جلسه علنی، با بررسی و تصویب ایرادات شورای نگهبان در لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور (حذف چهار صفر از پول ملی)، به این طرح جنجالی چراغ سبز نشان دادند.

این لایحه با ۱۴۴ رأی موافق، ۱۰۸ رأی مخالف و ۳ رأی ممتنع به تصویب رسید و مصوبه نهایی مجلس با تأکید بر حفظ نام “ریال” به‌عنوان واحد پول ملی، به شرح زیر است:

اساس تغییرات در واحد پول ملی

• حذف چهار صفر: عبارت جدیدی به بند الف ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی الحاق می‌شود که بر اساس آن، ریال جدید (که در مصوبه صرفاً ریال نامیده شده) برابر با ۱۰ هزار ریال جاری (ریال کنونی) و معادل “۱۰۰ قران” خواهد بود. این یعنی هر واحد جدید، معادل ۱۰,۰۰۰ واحد قبلی است.
• واحد پول باقی ماند: با این مصوبه، نام واحد پول ملی همچنان “ریال” باقی می‌ماند و “قران” به عنوان جزء کوچکتر آن (معادل یک‌صدم ریال جدید) تعریف می‌شود.

الزامات و دوره گذار از این مصوبه

این مصوبه 4 تبصره برای اجرای فرآیند تغییر پول ملی تعیین کرده است:

1. دوره گردش موازی: یک “دوره گذار” برای گردش همزمان ریال جدید و ریال جاری تعیین می‌شود که حداکثر ۳ سال خواهد بود. پس از پایان این دوره، تعهداتی که بر اساس ریال جاری ایجاد شده‌اند، صرفاً با واحد پول جدید (ریال) یا اجزای آن (“قران”) قابل پرداخت خواهند بود.
2. وظیفه بانک مرکزی: بانک مرکزی موظف است ظرف دو سال از تاریخ اجرای قانون، تمهیدات لازم را برای آغاز دوره گذار فراهم کند. همچنین، آغاز رسمی این دوره باید از طریق روزنامه رسمی، صداوسیما و درگاه‌های الکترونیکی به اطلاع عموم برسد.
3. تدوین آیین‌نامه: آیین‌نامه اجرایی این طرح باید ظرف ۳ ماه توسط بانک مرکزی تهیه شده و پس از تأیید هیئت عالی، به تصویب هیئت وزیران برسد.
4. برابری ارزهای خارجی: تبصره‌ای برای محاسبه و تعیین نرخ برابری پول‌های خارجی نسبت به ریال و همچنین نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی در چارچوب نظام ارزی کشور اضافه شده است.

پشت پرده مصوبه حذف چهار صفر: چرا «ریال» ماند و سرانجام «قران» آمد؟

سید شمس‌الدین حسینی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، در حاشیه جلسه علنی امروز (پنجشنبه) جزئیات پشت پرده تصویب نهایی حذف چهار صفر از پول ملی را تشریح کرد. این مصوبه که ریشه در لایحه دولت دوازدهم در سال ۱۳۹۹ دارد، پس از سال‌ها کش و قوس، با دو تغییر عمده به سرانجام رسید: حفظ نام واحد پول ملی به عنوان «ریال» و تعریف «قران» به عنوان جزء فرعی آن.

حسینی به سیر طولانی این لایحه اشاره کرد:

• پیشنهاد اولیه (۱۳۹۹): دولت دوازدهم و مجلس دهم پیشنهاد داده بودند که چهار صفر حذف شود و نام واحد پول ملی به «تومان» و جزء آن به «قران» یا «پارسه» تغییر کند.
• ایراد شورای نگهبان: شورای نگهبان در خرداد ۱۳۹۹ به دلیل وجود عبارت مبهمی درباره “تعهدات در قبال صندوق بین‌المللی پول” به مصوبه ایراد گرفت.
• قانون جدید بانک مرکزی (۱۴۰۲): با تصویب قانون جدید بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲، ماده اصلی قانون پولی و بانکی سال ۱۳۵۱ عملاً منسوخ شد و مبنای قانونی تغییر پول به ماده ۵۸ قانون جدید منتقل شد که در آن، واحد پول ملی مجدداً «ریال» تعیین شده بود، اما جزء آن مسکوت مانده بود.

وی ادامه داد: برای رفع ایرادات و تطبیق با قوانین جدید، مجلس دو اقدام حیاتی انجام داد:

1. رفع ایراد حقوقی: عبارت ابهام‌برانگیز درباره تعهدات بین‌المللی حذف و به عبارت “با رعایت تعهدات قانونی” تغییر یافت تا ایراد شورای نگهبان رفع شود.
2. رفع خلأ قانونی: مجلس در مصوبه جدید، “قران” را به عنوان جزء فرعی ریال تعیین کرد؛ به این ترتیب هر ریال جدید معادل ۱۰۰ قران خواهد بود.

حسینی تأکید کرد که این مصوبه، ۱۰ هزار ریال جاری را برابر با یک ریال جدید قرار داده و حذف چهار صفر را به تأیید نهایی رساند.

رئیس کمیسیون اقتصادی در خصوص زمان‌بندی و اهداف اجرای طرح گفت: این مصوبه فوراً اجرا نخواهد شد و فرآیند آن تدریجی است. وی ادامه داد: بانک مرکزی دو سال فرصت دارد تا زمینه‌های لازم برای اجرا، شامل اطلاع‌رسانی عمومی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها، را فراهم کند. پس از آن، یک دوره گذار سه‌ساله در نظر گرفته شده است که طی آن، اسکناس‌ها و سکه‌های قدیم و جدید به‌صورت هم‌زمان اعتبار خواهند داشت.

حسینی در مورد اهداف اصلی طرح اظهار کرد: هدف از این طرح؛

1. تسهیل معاملات روزمره مردم با کاهش تعداد صفرها.
2. کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس و جلوگیری از چاپ اسکناس با ارقام بسیار بالا.
3. کاهش پیچیدگی‌های نرم‌افزاری و حسابداری ناشی از صفرهای زیاد.
4. تقویت وجهه بین‌المللی پول ملی با ارتقای ارزش اسمی ارز می باشد.

وی در پایان با اشاره به موفقیت این تجربه در بسیاری از کشورهای جهان، از مردم خواست هیچ‌گونه نگرانی نداشته باشند، چرا که اجرای قانون با اطلاع‌رسانی کامل و به‌صورت تدریجی انجام خواهد شد.