تخفیف‌های سنگین و انباشت ۴۰ میلیون بشکه‌ای نفت روی آب

گزارش‌های معتبر بین‌المللی نشان می‌دهند قیمت نفت خام ایران در بازارهای جهانی به پایین‌ترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است. تخفیف‌های سنگین تا ۴ دلار زیر قیمت برنت، عمدتاً نتیجه انباشت بی‌سابقه نفت‌های فروش‌نرفته است که کارشناسان آن را به ضعف مدیریتی در وزارت نفت نسبت می‌دهند، نه صرفاً تحریم‌ها یا شرایط سیاسی.

انباشت بی‌سابقه ذخایر نفتی و تخفیف‌های فزاینده

مؤسسه «Platts» (وابسته به S&P Global Commodity Insights) و خبرگزاری بلومبرگ در گزارش‌های اخیر خود از وضعیت نگران‌کننده‌ای در بازار فروش نفت خام ایران به چین پرده برداشته‌اند. طبق این گزارش‌ها، دلیل اصلی این وضعیت، افزایش قابل توجه ذخایر نفت انباشته – چه در خشکی و چه در دریا – است که به کاهش قیمت‌ها و تخفیف‌های سنگین برای نفت ایران منجر شده.

داده‌های Kpler نیز تأیید می‌کند که ذخیره شناور نفت ایران به حدود ۴۰ میلیون بشکه رسیده است؛ رقمی که بالاترین سطح انبار نفت روی آب در سال‌های اخیر محسوب می‌شود و نشان‌دهنده مشکلات جدی در فروش سریع این حجم از نفت است.

هم‌اکنون، نفت سبک ایران با تخفیفی معادل ۴ دلار کمتر از شاخص ICE Brent در مقصد شاندونگ چین (DES) معامله می‌شود. این در حالی است که در ماه مه، این تخفیف تنها ۲ دلار بود و حدود شش ماه قبل، نفت ایران تقریباً بدون تخفیف به فروش می‌رسید. این افت چشمگیر، زنگ خطری جدی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود.

افزایش قدرت چانه‌زنی خریداران و از دست رفتن منافع ملی

انباشت بی‌سابقه موجودی‌های نفتی، به ویژه در شاندونگ چین، قدرت چانه‌زنی خریداران نفت ایران را به شدت افزایش داده است. یک منبع بازار در گفتگو با پلتس تأکید کرده که به دلیل کاهش معاملات، خریداران موفق شده‌اند تخفیف‌ها را حتی به زیر سطح ۴ دلار نیز برسانند.

بلومبرگ در گزارش خود هشدار می‌دهد که «ذخایر فراوان نفت خام ایران» به خریداران قدرت بیشتری داده و موجب تعمیق تخفیف‌ها شده است. این رسانه یادآور می‌شود که این شکاف ۴ دلاری در قیمت، در صورت تداوم، می‌تواند به چالش‌های بودجه‌ای و ارزی در اقتصاد ایران در شرایط تحریمی دامن بزند.

یک محاسبه ساده نشان می‌دهد که با احتساب فروش ۱.۸ میلیون بشکه در روز، این تخفیف‌ها به معنای از دست رفتن ماهانه ۲۱۶ میلیون دلار و سالانه ۲.۵ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی ایران است.

ضعف مدیریتی، عامل اصلی خسارت میلیاردی

برخلاف ادعای برخی مسئولان نفتی که عامل این “حراج” و انباشت نفت را صرفاً وضعیت سیاسی، تحریم‌ها و جنگ ۱۲ روزه می‌دانند، این گزارش‌ها و تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد که علت اصلی این خسارت ماهانه ۲۱۶ میلیون دلاری، ضعف مدیریتی در بخش بازرگانی و فروش نفت است. این سوءمدیریت در ایران، عملاً سودی معادل ۲.۵ میلیارد دلار در سال را نصیب خریداران چینی می‌کند.

کارشناسان معتقدند تغییرات عمدتاً ناکارآمد و غیرفنی در مدیریت وزارت نفت، به ویژه در سطوح میانی، نظم صادرات نفت را به طور جدی مختل کرده است. ضعف در برنامه‌ریزی فروش، عدم هماهنگی با پالایشگاه‌های خریدار، ناتوانی در تنظیم قراردادهای منعطف و کندی واکنش به تغییرات بازار، همگی به طور چشمگیری افزایش یافته‌اند.

واقعیت این است که بخش مهمی از ضررهای هنگفت ناشی از تخفیف‌های کنونی، ناشی از همین ضعف‌های مدیریتی است که توان سیاست‌گذاری بلندمدت و راهبری هوشمندانه بازار را از بین برده‌اند. علاوه بر این، سوءمدیریت در فرآیند بازاریابی و فروش باعث شده تا دامپینگ قیمت نفت ایران توسط بازیگران غیرحرفه‌ای به عاملی تأثیرگذار در افت قیمت تبدیل شود.

ایران امروز نیازمند بازنگری فوری در رویکردهای مدیریتی فروش نفت است؛ نه تنها برای بازیابی موقعیت در بازار منطقه‌ای، بلکه برای حفاظت از منافع ملی در برابر فشارهای بازار جهانی. این بازنگری باید با تغییرات سریع و شجاعانه در سطح مدیران کلیدی در حوزه‌های سیاست‌گذاری و اجرایی، به ویژه در شرکت‌های بازرگانی نفتی، آغاز شود.