داود کنعانی
شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی قطعنامه علیه ایران را تصویب کرد

تنشها بر سر برنامه هستهای ایران وارد مرحله جدید و نگرانکنندهای شده است. شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی در اقدامی که میتواند پیامدهای گستردهای به همراه داشته باشد، قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) علیه فعالیتهای هستهای ایران را به تصویب رساند. این اقدام با واکنش فوری و قاطع تهران مواجه شد که اعلام کرد در پاسخ، فعالیتهای غنیسازی خود را به شکل معناداری گسترش خواهد داد. این تقابل، دیپلماسی هستهای را در مسیری پرمخاطره قرار داده و سایه بازگشت تحریمهای بینالمللی را بر سر ایران سنگینتر کرده است.
فصل جدید تنش هستهای؛ جزئیات قطعنامه تروئیکای اروپایی و گامهای تقابلی تهران
این قطعنامه که بازتابی از نگرانیهای عمیق قدرتهای غربی است، با ۱۹ رأی موافق، ۳ رأی مخالف و ۱۱ رأی ممتنع به تصویب رسید. در این رأیگیری، کشورهای روسیه، چین و بورکینافاسو در جبهه مخالف قرار گرفتند و مخالفت خود را با افزایش فشار بر ایران اعلام کردند. همچنین، دو کشور عضو شورای حکام نیز ترجیح دادند در این رأیگیری مشارکت نکنند. با این حال، آرای موافق برای تصویب این سند کافی بود و بدین ترتیب، برای نخستین بار در حدود دو دهه گذشته، شورای حکام به طور رسمی در یک قطعنامه، بر «عدم پایبندی ایران به تعهدات پادمانی هستهای» خود تأکید کرد. این عبارت، یک اصطلاح حقوقی و فنی با وزن بسیار بالاست که میتواند زمینهساز اقدامات تنبیهی شدیدتری در آینده باشد.
ریشه اختلاف ایران و اروپا کجاست؟
در کانون این قطعنامه، درخواست مکرر آژانس از ایران برای همکاری و ارائه پاسخهای شفاف در مورد تحقیقات طولانیمدت این نهاد قرار دارد. این تحقیقات به کشف ذرات اورانیوم در چندین مکان در ایران مربوط میشود که تهران هرگز آنها را به عنوان سایتهای هستهای اعلام نکرده بود. مقامات و تحلیلگران غربی بر این گمان هستند که این ردپای اورانیوم میتواند شواهدی از یک برنامه مخفی با ابعاد احتمالی نظامی در گذشته (تا پیش از سال ۲۰۰۳) باشد.
بر اساس تعهدات پادمانی که ستون فقرات پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) را تشکیل میدهد، ایران موظف است تمامی مواد و فعالیتهای هستهای خود را به آژانس اعلام کرده و به بازرسان اجازه دهد تا بر صلحآمیز بودن آنها نظارت کامل داشته باشند. قطعنامه اخیر سه کشور اروپایی صراحتاً بیان میکند که «ناکامیهای متعدد ایران در عمل به تعهدات خود از سال ۲۰۱۹ در جهت همکاری کامل و بهموقع با آژانس… عدم رعایت تعهدات این کشور در چارچوب توافقنامههای پادمانیاش محسوب میشود.» این قطعنامه همچنین هشدار میدهد که ناتوانی آژانس در تأیید ماهیت کاملاً صلحآمیز برنامه هستهای ایران، سوالاتی را ایجاد میکند که رسیدگی به آن در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل متحد، به عنوان مسئول اصلی حفظ صلح و امنیت بینالمللی، قرار دارد. این بخش از قطعنامه به وضوح راه را برای ارجاع مجدد پرونده ایران به شورای امنیت هموار میسازد.
واکنش قاطع و فوری ایران قطعنامه شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی
پاسخ ایران به این اقدام شورای حکام، سریع، قاطع و در جهت تشدید فعالیتهای هستهای بود. وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران در بیانیهای مشترک، ضمن محکوم کردن این قطعنامه به عنوان یک «اقدام سیاسی» و «استفاده ابزاری» از آژانس، گامهای عملی خود را اعلام کردند. بر اساس این بیانیه، دستورات لازم برای راهاندازی یک مرکز جدید غنیسازی در مکانی امن و همچنین جایگزینی سانتریفیوژهای نسل اول (IR-1) در تأسیسات فردو با ماشینهای پیشرفته نسل ششم (IR-6) صادر شده است. این اقدام به معنای جهش بزرگ در ظرفیت و سرعت غنیسازی اورانیوم در یکی از حساسترین مراکز هستهای ایران است و پیامی آشکار به غرب مبنی بر بیاثر بودن سیاست فشار تلقی میشود.
ایران در بیانیه خود تأکید کرده که همواره به تعهدات پادمانی خود پایبند بوده و هیچکدام از گزارشهای آژانس تاکنون به انحراف مواد و فعالیتهای هستهای ایران اشارهای نداشته است.
پیامدها و چشمانداز آینده: فعالسازی «مکانیسم ماشه»
شاید مهمترین پیامد تصویب این قطعنامه، فراهم شدن زمینه برای فعالسازی «مکانیسم ماشه» (Snapback) باشد. این مکانیسم به طرفهای برجام اجازه میدهد در صورت عدم پایبندی ایران، تمام تحریمهای سازمان ملل را که پیش از توافق هستهای وجود داشت، بدون نیاز به رأیگیری جدید در شورای امنیت و با عبور از حق وتوی احتمالی روسیه و چین، بازگردانند. این قطعنامه به عنوان یک سند رسمی از سوی نهاد ناظر هستهای، میتواند بهانهای حقوقی برای فعالسازی این مکانیسم باشد و ایران را بار دیگر ذیل تحریمهای چندجانبه بینالمللی قرار دهد.
این تحولات در حالی رخ میدهد که تلاشهای دیپلماتیک نیز به صورت موازی در جریان است. خبر برگزاری دور ششم گفتگوهای هستهای میان ایران و آمریکا به میزبانی عمان، روزنهای از امید برای حل دیپلماتیک اختلافات بود، هرچند اظهارات دونالد ترامپ، رئیسجمهور وقت آمریکا، مبنی بر از دست دادن امید به توافق، این فضا را غبارآلود کرده بود. جالب آنکه در متن قطعنامه اروپاییها نیز بر حمایت از یک راهحل دیپلماتیک تأکید شده است؛ امری که نشان از پیچیدگی و چندبعدی بودن این بحران دارد. با این حال، اکنون با تصویب این قطعنامه و واکنش متقابل ایران، مسیر دیپلماسی بسیار دشوارتر و شکنندهتر از گذشته به نظر میرسد.
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0