چرا شوروی فروپاشید؟
به گزارش خبرنگار بین الملل تجارگستران ، فروپاشی شوروی نتیجه یک علت واحد نبود، بلکه حاصل ترکیبی پیچیده از مشکلات عمیق داخلی و فشارهای خارجی بود که طی دهه‌ها انباشته شده بودند. ده عامل بنیادین زمینه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ را فراهم کردند. این عوامل عبارتند از:
۱. اصلاحات گورباچف (پرسترویکا و گلاسنوست)
سیاست‌های اصلاحی میخائیل گورباچف که با هدف بازسازی اقتصادی (پرسترویکا) و ایجاد فضای باز سیاسی (گلاسنوست) آغاز شد، ناخواسته کنترل حزب کمونیست بر جامعه و جمهوری‌ها را تضعیف کرد و به نیروهای گریز از مرکز و احساسات ملی‌گرایانه مجال بروز داد.
2- بحران چرنوبیل
فاجعه هسته‌ای چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ و پنهان‌کاری اولیه و مدیریت ناکارآمد آن توسط مقامات شوروی، ضربه بزرگی به اعتبار و مشروعیت حکومت وارد کرد و بی‌اعتمادی عمومی را نسبت به سیستم افزایش داد.
۳. جنگ افغانستان
مداخله نظامی طولانی‌مدت و پرهزینه شوروی در افغانستان (۱۹۷۹-۱۹۸۹)، که اغلب “ویتنام شوروی” نامیده می‌شود، منابع اقتصادی و انسانی عظیمی را بلعید، روحیه ملی را تضعیف کرد و انتقادات داخلی و بین‌المللی را برانگیخت.
۴. شکاف تکنولوژیک و رقابت تسلیحاتی
ناتوانی اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده شوروی در همگامی با پیشرفت‌های تکنولوژیک غرب، به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات و صنایع مصرفی، و همچنین فشار کمرشکن رقابت تسلیحاتی با ایالات متحده (مانند برنامه “جنگ ستارگان” ریگان)، اقتصاد شوروی را به شدت فرسوده کرد.
۵. ناکامی اقتصادی شوروی
سیستم اقتصاد متمرکز دولتی قادر به تأمین نیازهای رو به رشد مصرف‌کنندگان و رقابت در بازار جهانی نبود. کمبود کالا، کیفیت پایین محصولات و ناکارآمدی عمومی باعث نارضایتی گسترده شده بود.
۶. رشد ملی‌گرایی در شوروی
احساسات ملی‌گرایانه در جمهوری‌های مختلف شوروی (مانند بالتیک، اوکراین، گرجستان و…) که دهه‌ها سرکوب شده بود، با ایجاد فضای بازتر سیاسی دوباره شعله‌ور شد و تقاضا برای استقلال افزایش یافت.
۷. فقدان آزادی‌های دموکراتیک
نبود آزادی بیان، سرکوب مخالفان، محدودیت‌های سفر و سایر آزادی‌های فردی و سیاسی، نارضایتی عمیقی را در میان روشنفکران و توده‌های مردم ایجاد کرده بود.
۸. فروپاشی دیوار برلین
سقوط دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ نمادی از پایان نفوذ شوروی در اروپای شرقی بود و روند فروپاشی بلوک شرق را تسریع کرد، که به نوبه خود بر تحولات داخلی شوروی تأثیر گذاشت.
۹. فساد و ناکارآمدی بوروکراسی در شوروی
سیستم بوروکراتیک گسترده و امتیازات ویژه مقامات حزبی (نومنکلاتورا) منجر به فساد، ناکارآمدی و ایجاد شکاف عمیق بین مردم و حاکمیت شده بود.
۱۰. از دست دادن مشروعیت ایدئولوژیک
جذابیت ایدئولوژی مارکسیسم-لنینیسم، هم در داخل و هم در عرصه بین‌المللی، به شدت کاهش یافته بود و وعده‌های نظام کمونیستی برای ایجاد جامعه‌ای بهتر تحقق نیافته بود، که این امر به بحران هویت و مشروعیت سیستم دامن زد.
این عوامل در کنار یکدیگر، ساختار قدرت شوروی را تضعیف کرده و نهایتاً منجر به انحلال آن در دسامبر ۱۹۹۱ شدند.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید